Otizmde Altın Yıllar

Otizmin nörogelişimsel bozukluk yönünün sizler için daha kolay anlaşılır olabileceğini düşünerek  DEHB nin nörogelişimsel yönünün ne olduğunu, bozukluk yönünün ne olduğunu anlatmayı planlamıştım.  Fakat DEHB özeline girmeden önce

Otizm başta olmak üzere yaygın gelişimsel bozukluklarda erken tanı ve müdahelenin ne anlam ifade ettiğine biraz değinmek istiyorum.  

Beyin gelişiminin anne karnında başladığına; bu gelişimin sosyal ve duygusal becerileri de göz önünde bulundurursak neredeyse ergenlik sonuna kadar devam ettiğine değinmiştim ve hatta beyin gelişimi nöroplastisiteyi de göz önünde bulundurursak erişkin yaşamında bile devam eder.  

Gelişim ve değişimine dair bizim dışardan gözlemlediğimiz veya gözlemleyemediğimiz her şey beyinde hücresel düzeyde var olan değişim ve dönüşümün bir göstergesi olarak düşünülebilir.

İşte buna nöroplastisite denir, yani  sinirsel yapının ve bu yapıya ait fonksiyonların esneyebilirliği, değişebilirliği, gelişebilirliği .

Bir bireyin 3 yaşındaki beyni ile 8 yaşındaki  beyni, 8 yaşındaki beyni ile 17 yaşındaki beyni ; aynı anatomik bölgelere sahip olmakla birlikte yapısal ve fonksiyonel  olarak anlamlı farklılık gösterir.

Bunlara nöron sayısı, yapısı ,mevcut genetik yapıyla epigenetik faktörlerin (çevresel faktörlerin) etkileşimi ile daha aktif olan nöron ve nöronal yolaklar ya da daha az aktif olan nöron ve nöronal yolaklar, metabolik farklılıklar gibi pek çok farklılık sayılabilir.  Farklılıklara sadece yaş alma, genetik gibi biyolojik faktörler değil, yaşantılar da etkide bulunur.  Psikososyal faktörlerin etkisi işte burda dikkat çeker.

 Ve bu farklıklılar bırakın yıllar, bırakın aylar, haftalar; duygusal labilitesi olan, sürekli dalgalı duygulanıma sahip  insanları düşünecek olursak metabolik farklılık düzeyinde gün içinde bile kendini  gösterebilir.  

Bu sinirsel gelişim her dönem ve yaşa özgü olarak beynin farklı fonksiyon ve becerilerine sahip olmasına yardımcı olur, örselenme ihtimaliyle beraber onarma fırsatının da olduğuna işaret eder.  Aslında bu insanın büyümesi ve gelişimi için gerek şart bir durumdur ve bence aynı zamanda neslin tükenmesini de önleyen bir ayrıcalıktır.   

 Peki sadece normal gelişim gösteren çocuklarda mı vardır bu esneklik?

Nasıl normal gelişim gösteren çocuğun nöronal değişime bağlı olarak konuşmasında, iletişim becerilerinde, hareket kabiliyetinde, bilişsel kapasitesinde, düşüncelerinde, duygularında davranışlarında ay ay ,yıl yıl farklılık  oluyorsa, beyinde gelişimsel olarak sapması olan nörogelişimsel bozukluğu olan çocuklarda da bu bozukluğa ait özellikler ile beraber nöronal gelişim devam eder ve onlarda da nöroplastisite vardır.   

İşte bu yüzden erken tanısal değerlendirme ve müdahelenin önemi gündeme gelir çünkü nöroplastisite dediğimiz esneyebilme kapasitenin en yüksek olduğu yıllar bebeklik ve erken çocukluk dönemi dediğimiz erken yıllardır ve bu özellik her yıl bir önceki yıla göre göreceli olarak azalır. Erken tanıyla beraber, özel eğitim gibi uygulanacak müdahelelere çocuğun en yüksek yanıtı verebilmesi için nöroplastisitenin belirgin olduğu yılları kaçırmamak gerekir.    

  Otizm spektrum bozuklukları gibi nörogelişimsel bozuklukları olan çocuklarımızda erken tanı ve özel eğitimin önemini vurgulayan ifadeler sizler için daha anlamlı ve değerli olmuştur umarım.

Bu rahatsızlığı olan çocukları saptamak ve erken tanı koymak konusunda ise anne babalar olarak sizlerin, çocuk hekimlerinin, aile hekimlerinin ve biz çocuk psikiyatri uzmanlarının sorumlulukları vardır.

 Anne ve baba olarak sizlerin sorumluluğu  sapma olup olmadığına dair şüphe duyma becerinizi geliştirmek ve  sapma olduğuna dair şüphe duyduğunuzda ihmal etmeden çocuk psikiyatri uzmanlarına başvurmaktır.

Gelişimsel sapma olup olmadığına dair şüphe duyma beceriniz; başta normalin ne olduğunu bilgisi ile nelerin varlığının yada yokluğunun anlamlı olduğu bilgisine sahip olmanıza bağlıdır.   

Bir sonraki  yazıda bu soruların cevaplarını istifadenize sunmaya çalışacağım. Görüşmek üzere